BRUGGENHOOFD GENT - TÊTE DE PONT DE GAND

• Belgische soldaten TPG
• Duitse soldaten TPG
• 18 daagse veldtocht - mei 1940

De bovenste foto is een oude postkaart (Replica) die ons een veld toont met nog heel wat gesneuvelde Duitse soldaten. Als je de foto vergelijkt met de foto er links onder (Foto: Collectie O. Vandersmissen) valt een grote gelijkenis op het het terrein links van de oude dreef van Kasteel De Bueren, vertrekkend vanaf de Brusselse steenweg richting spoorwegbrugje. Opvallende gelijkenissen zijn de boompjes en zeker ook de hutten die bij beiden te zien zijn. Rechtsonder is een actuelere foto van dezelfde locatie.

4 zeldzame foto's van een en hetzelfde veldgraf in de regio van Melle. De exacte locatie is nog wat onduidelijk maar beiden zijn zo goed als zeker nooit op het latere Duitse kerkhof te Melle begraven. Het zijn foto's van een tijdelijk veldgraf van een Duitse Officier en zijn ordonnance. Ze werden beiden samen begraven in een tijdelijk veldgraf afgespannen met prikkeldraad en versierd met bloemen. Op de foto links is te zien hoe een simpele boerenzoon werd verplicht tot de rest van Duitse troepen zou arriveren het graf te bewaken tegen beschadigingen. De man durft zich amper te verzetten omdat hij werd meegedeeld te zullen worden geëxecuteerd indien hij zich niet aan zijn taak zou houden. Rechts zie je nogmaals hetzelfde graf met heel wat locale bevolking er rond. Allicht heeft men de twee daar een iets officiëlere begraving gegeven op de plaats waar ze tot toen waren begraven. (Foto: De Oorlogsklok). 3e rij: nogmaals deze graven met heel wat volk er rond (Foto: Replica). Onderaan nogmaals hetzelfde dubbelgraf. Deze foto maakt deel uit van een postkaartenreeks met schade en gevolgen van wat zich in Melle en Kwatrecht had afgespeeld in 1914.

Weet wel dat dit foto's zijn van hetzelfde graf van 2 personen die sneuvelden bij de gevechten van 7 september 1914 en dus zo goed als zeker nooit op de begraafplaats van Melle zullen geëindigd zijn. Om dit definitief uit te sluiten ontbreekt voorlopig elke verwijzing naar de namen van de 2 hier gesneuvelden. (Foto links: Collectie F. Odberg - Foto rechts: Boek "Ik zal ze heel mijn leven horen roepen - P. Neirinck - Foto onderaan: Replica)

Originele foto van het Duitse kerkhof te Melle uit 1914, vrij kort na zijn ontstaan. Toch blijkt wat je hier ziet al zeer sterk te kloppen met wat op het eerste plan van dit kerkhof (verderop dit artikel) te zien is. Links en rechts heb je twee grote massagraven die aan de bovenzijde waren voorzien van individuele kruisjes met daarop de namen en rangen van wie er lag begraven. In het midden heb je een gang naar een klein rond pleintje met een kleinere gedenksteen. Vooraan had je dan nog apart aan beide zijdes een aantal individuele graven waarvan er op deze foto rechts 4 te zien zijn .

Op de achtergrond ziet u duidelijk de spoorwegtalud. Rechts naast het haagje moet het wegeltje lopen waarlangs heden nog altijd bunkertje B44 gelegen is juist achter de spoorwegbrug. Bij de graven werden opvallend veel wapens achtergelaten. Zo steekt vooraan in het graf duidelijk een sabel. Er staan meerdere piramides gevormd met de gesneuvelden hun Duitse geweren. Hier en daar staan op de kruisen ook de Duitse punthelmen van de gesneuvelden. Omwille van de aanwezigheid van de wapens, vermoed ik dat de foto nog van zeer kort na het ontstaan van het kerkhof dateert. (Foto: Heemkundige kring Melle).

Dit is originele schets van dit kerkhof die zeer goed overeenkomt met wat je op de oude foto met de geweren en sabel op de graven ook nog kan zien. (Schets via Duitse Volksbund)

• Centraal is er vanaf de steenweg een hoofdgang dwars over de diepte van het kerkhof. Deze gang eindigt op een kleine rotonde waar centraal een gedenksteen stond. Aan de achterzijde was er een bloemenperk met immer groene planten.
• Zowel links als rechts waren er 2 grote massagraven. Deze waren beiden 17.50 x 2.30 meter groot. Links waren er hierin 42 soldaten begraven, 19 van het 1e Ersatz Regiment en 23 van het 2e Ersatz Regiment. Rechts lagen nog 43 soldaten, allen van het 2e Ersatz Regiment.
• De 2 graven in lijn met het massagraf rechts en het 1e graf haaks op de massagraven, waren van 3 Feldwebels. Het haakse graf is dit op de oude foto zichtbaar met de sabel. Het graf links daarvan en het laatste op de foto zichtbaar. De 2 overige graven blijken dan in elk geval nog niet te bestaan maar mogelijks was er wel ruimte voor gelaten. Het laatste nog aanwezige graf was dat van Leutnant Bieber. Dit is het graf met het kruis, 2 geweren en een punthelm. Links hiervan was nog plaats voor 2 individuele graven waar er uiteindelijk nog 1 zou gebruikt zijn voor een Gefreiter van het 162e Infantieregiment die later moet zijn toegevoegd en als enige van de slag van 7 September op dit kerkhof zou komen te liggen. Dit graf is nog niet te zien op de foto hogerop.
• Aan de linker zijde waren origineel ook 2 individuele graven met het massagraf mee en 2 haakse graven hierop gebruikt, allen door officieren en onderofficieren van de Regimenten die hier vochten. Ook daar waar nog 2 individuele mogelijke graflocaties naar de middengang toe, nog niet gebruikt.
• In het dagboek van Virginie Loveling kan een beperkte beschrijving worden teruggevonden van hoe het kerkhof er uitzag in de jaren na WO I.
• Vanaf de steenweg liep een brede centrale weg loodrecht op de steenweg naar een achteraan geplaatste witte zitbank. Links en rechts van dit pad stonden dan kruistekens met telkens de namen en de graden van de gesneuvelde Duitsers die hier begraven lagen. Voor de rest was het kerkhof vrij bloemenrijk en voorzien van altijd groenblijvende planten. Onkruid was altijd zorgvuldig verwijderd.
• Ook stond (niet in de beschrijving van Virginie Loveling) achteraan het kerkhofje nog een gedenksteen met onderstaande tekst:

• Zum Getlächtnis ihrer Tothen im Weltkriege 1914.

  Die 1. Res. Inf. Brigade Errichtet auf dem Boden Ihres ersten Gefechtes von Kwatrecht-Melle. Am 9 und 10. Oktober 1914.

De foto hierboven is op zijn beurt nog eens een detail van dit 2e grote verzamelgraf. Er staat letterlijk opgeschreven dat hij genomen is in Melle (Frankrijk) maar het is wel degelijk een foto van het massagraf op de linker kant van het kerkhof. Het verwijst ook wel degelijk naar Sammelgrab 2 Res.Ers Rgt 1 waarvan hier in 1 verzamelgraf heel wat soldaten begraven lagen. (Alle oude foto's: Replica)

Hier alvast de tekst die toen op het grotere monument op het kerkhof stond:

Zum Gedachtenis ihrer Toten

Im Weltkriege 1914

Die Ires Ers.Inf.Brigade

Errichtet aud dem Boden

Ihres ersten Gefechtes von

Quatrecht- Melle

Am 9 und 10 Oktober 1914

Herziening en aanpassing van het kerkhof. Zoals duidelijk te zien onderging het kerkhof wel een grondige herziening. (Schets via Duitse Volksbund)

• In opdracht van de door de Duitsers aangestelde architect Ritzen werd het ganse kerkhof in de jaren '30 volledig heraangelegd. Het werd betreedbaar vanaf de steenweg via een monumentale toegang tussen twee gemetste sokkels met daarop onder andere de naam en het nummer van het kerkhof. Daarnaast kwamen er verharde paden en een grasplein waarbij alle graven werden aangeduid met platte stenen met daarop de namen van de hier begraven Duitse soldaten.
• De twee grote massagraven links en rechts bleven bestaan en zijn nog te zien als smalle stroken zonder verdere indeling. De graven van de officieren vooraan werden geseponeerd en opgenomen in de nieuwe voorziene graven naar de centrale gang toe tegenaan de vroegere massagraven. Ook werd achteraan waar vroeger een altijd groene groenstrook was voorzien, nog een extra rij van graven voorzien.
• De herinneringssteen achteraan werd groter en uitgebreider gemaakt omdat het eerste exemplaar enkel verwees naar de slachtoffers van de gevechten op 9 en 10 Oktober 1914.
• Het kerkhof werd vrij massaal uitgebreid zoals je hierop kan zien. Dit kwam omdat men uit alle omliggende gemeentes (en dit ging wel tot vrij ver) Duitse kleinere begraafplaatsen ging ontgraven en opnieuw herbegraven in Melle dat op dat moment zelf een verzamelkerkhof werd.
• Er werden andere gesneuvelden aangevoerd uit volgende gemeentes:

Enkele zeker niet courant terug te vinden foto's van het kerkhof zoals het terugvindbaar was in zijn laatste vorm. De meeste foto's spitsen zich toe op het centrale monument dat heel wat groter was dan de originele steen van bij de opstart van het kerkhof.

Bovenaan is een algemene overzichtsfoto van het ganse kerkhof (Foto: Collectie Duitse Volksbund). De 4 andere foto's tonen altijd het centrale monument. Op de gemetste stijlen naast het poortje stond links: "Ehrenfriedhof" en rechts "Melle nr 233". (Foto's: Replica)

• Vanaf Augustus 1944 (bevrijding) tot 1953 kwamen alle Duitse WO I en II kerkhoven opnieuw in Belgische handen. Kerkhoven die nog waren voorzien van houten kruisjes waren er in het algemeen het slechtst aan toe. Of de kruisjes waren met de tijd verdwenen ofwel door de jaren heen totaal vermolmd.
• Vanaf die periode wordt ook de start genomen met het seponeren van de vele kleinere kerkhoven overal ten lande. Melle op zich was ondertussen reeds een verzamelkerkhof van heel wat kleinere originele begraafplaatsen. Zo was het eerste grotere kerkhof dat op die manier verdween dit van Leopoldsburg. Dit diende te wijken om het bijhorende terrein mee op te nemen in het Belgisch militair domein. Vanaf dan begint het seponeren van nog heel wat kleinere "Duitse" kerkhoven en het hergroeperen van de bijhorende graven naar grotere verzamelkerkhoven. Zo verhuisde het vroegere Duitse kerkhof van Leopoldsburg naar het verzamelkerkhof van Lommel.
• Vanaf 1954 ontstond een totaal andere zienswijze van omgaan met de vele nog aanwezige Duitse kerkhoven (ook in België) door de "Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürderorge". Het werd duidelijk dat de werkwijze van onderhoud uit het verleden niet houdbaar meer was van Duitse kant. Er werd beslist meer dan 100 kleinere WOI en II kerkhoven te ontruimen en te verzamelen op in totaal 4 grotere Duitse verzamelkerkhoven. Voor WO I zijn dit Langemark en Vladslo. Voor WO II zijn dit Lommel en Recogne.
• Ook het kerkhof van Melle werd dan ook vanaf 1954 ontruimd en verhuisd naar enerzijds Vladslo. Vermoedelijk gingen alle individueel gekende graven in deze richting. Het resterende gedeelte, vermoedelijk in hoofdzaak de 2 massagraven, zullen zijn overgebracht naar het "Kameradengrab" te Langemark waar in totaal de resten rusten van ondertussen 17342 Duitse soldaten uit WO I waarvan niet meer met zekerheid kan onderscheid gemaakt worden van wat origineel bij wie hoort.

Huidige situatie van het toenmalige Duitse Ehrenfriedhof van Melle

Zicht op het koutertje waar het WOI kerkhof zich ooit bevond. Mogelijks zijn de knotwilgen op de linker foto nog altijd dezelfde boompjes als men op de foto van het kerkhof kan zien. Voor de rest wijst niets meer op wat dit terrein ooit was.

Andere monumenten in de directe omgeving die verwijzen naar dezelfde strijd van september en oktober 1914

Het monument ter ere van de eerste Belgische gesneuvelden aan de molen te Oordegem

Ook deze merkwaardige foto die ooit moet in de Gentenaar gestaan hebben. Het had heel leuk geweest de datum van het nemen ervan te hebben gekend maar die ontbreekt mij ook. Hij is genomen bij een herdenking rechtover dit momument. Op de achtergrond de molen van Oordegem. De foto moet dus letterlijk genomen zijn vanaf ongeveer dit monument (links van de foto niet zichtbaar). De steenweg zelf is nog volledig in kasseien. Je ziet er een parade van het muziekkorps van de 2e Linie tussen een massa volk voorbijtrekken. Mogelijks was deze herdenking ook gekoppeld aan dit monument.

Het monument ter ere van de Franse Vlootfusiliers te Melle

Ook te Melle werd in eerste instantie in 1916 reeds een beperkt monumentje opgericht voor de dappere strijd van de Belgische vrijwilligers en de Franse Vlootfusiliers.

In 1929 was in Dunkerque (FR) een monument opgericht voor de Franse Fuseliers. Er ontstond echter Frans protest omdat men toch minimum had verwacht dat er een monument in Diksmuide of Melle zou opgericht worden voor deze dappere helden en niet in Dunkerque. Omdat in Diksmuide al de ijzertoren stond, werd beslist tot de oprichting van een monument te Melle. In april 1930 werd een prijskamp uitgereikt voor het maken van een passend monument. De plaatselijke kunstenaar Julianus Vits won deze wedstrijd en was verheugd dit project te mogen uitwerken. Er volgde echter een domper op de feestvreugde toen hij uiteindelijk geschrapt werd als winnaar omdat de ontwerper persoonlijk geen oudstrijder bleek te zijn, één van de voorwaarden om aan de wedstrijd te mogen deelnemen. Het gebeuren greep de kunstenaar zo aan dat hij amper een jaar nadat het uiteindelijk monument in Melle in 1934 werd onthuld, zo mistroostig was, zwaar ziek werd en overleed.

Op 22 Oktober 1945 vond nogmaals aan het monument een gesamelijke Belgisch Franse herdenking plaats. (Collectie Simonne Steurbaut)

Er zijn periodiek bij grotere verjaardagsdata nog gesamelijke herdenkingen geweest aan dit monument. Dit zou in het verleden telkens zo geweest zijn per 10 jaar. Dit was zeker zo in 2004 (90 jaar) en in 2014 voor de toen 100 jarige herdenking.